Sinir Sistemi Giriş

SİNİR SİSTEMİ

Canlılarda içten ve dıştan gelen uyarıları algılayan, bunları değerlendiren ve tepkide bulunmasını sağlayan sistemlerdir.

CANLILARDA SİNİR SİSTEMİ
1. Bir Hücrelilerde Sinir Sistemi
Bunlarda sinir sistemi yoktur. Uyarılar hücre yüzeyindeki reseptörler yardımıyla alınır; kamçı, sil gibi tepkide bulunacak yapılara iletilir. Terliksi hayvanlarda sinir telcikleri bulunur.

2. Omurgasız Hayvanlarda Sinir Sistemi
Hidra, deniz anası ve mercanlarda merkezi sinir sistemi bulunmaz. Fakat sinir tellerinden oluşan bir sinir ağı bulundururlar. Sinir hücreleri sinaps yapmadan birbirlerine dokunarak bir ağ oluşturur. Canlı tüm vücudu ile tepkide bulunur. Yassı solucan, toprak solucanı ve böceklerde vücut boyunca uzanan ip merdiveni şeklinde bir sinir sistemi bulunur. Beyin görevi olarak ta bir çift gangliyon vardır.

3. Omurgalı Hayvanlarda Sinir Sistemi
Merkezi sinir sistemi bulunur. Balıklardan memelilere doğru gidildikçe beyindeki kıvrımlar fazlalaşır.

GENEL KAVRAMLAR

RESEPTÖR: Uyarıları alan yapılara reseptör denir. Bunlar belli bir bölgede toplu bir şekilde olduğu gibi dağınıkta olabilir. Eşik şiddetindeki uyarılarla uyarılırlar.

EFEKTÖR: Uyarılmalar sonucunda tepki olarak harekete geçen yapılara efektör denir.

NÖRON: Sinir hücrelerine nöron denilir. Nöronlar iki kısımdan oluşur.

· Gövde kısmı( çekirdek ve stoplazma)
· Uzantılar (Akson ve dentrit)

SİNİR HÜCRESİNİN ŞEKLİ

DENTRİT: Reseptörlerden veya başka sinirlerden aldığı uyarıları gövdeye getirirler. Kısa ve çok sayıdadırlar.

AKSON: Uyarıları gövdeden efektör hücrelere veya başka sinirlere götürürler. Uzun ve tektir.

SCHWANN HÜCRELERİ: Miyelin kılıfın oluşumunu sağlarlar.

RANVİVER BOĞUMU: Miyelin kılıfların bulunmadığı bölgedir.

MİYELİN KILIF: Aksonu izole ederler. İmpuls iletim hızı miyelinli yapılarda 120 m/s iken miyelin bulunmayanlarda ise 12 m/s’dir.

Görevlerine göre üç çeşit sinir hücresi bulunmaktadır.

- Duyu Nöronu:
Uyarıları reseptör hücrelerde alır ve nöronlara iletir.

- Ara Merkezi) Nöron:
Merkezi sinir sisteminde bulunur. Uyarılara cevap oluşturabilir veya oluşturmayabilir. Yeni uyarılar da üretebilir. İletim çift yönlüdür.

- Motor Nöron:
Merkezi sinirlerde oluşturulan tepkiyi kas, bez gibi ilgili olan efektörlere iletir.


Uyarılarda tepkinin oluşturulması aşağıdaki sıraya göre gerçekleşir.
- Uyarı
- Reseptör
- Duyu Siniri
- Ara Sinir
- Motor Sinir
- Efektör
- Tepki şeklinde gerçekleşir.

NOT: Sinir hücrelerinde impuıls iletimi tek yönlüdür. İletim yönü dentritten aksona doğrudur.

Uyarıların Alınması

Uyarılar reseptörler yardımıyla alınır. Bir uyarının alınabilmesi için uyarının en az bir eşik şiddetinde olması gerekir.

- Eğer uyarı eşik şiddetin altında ise uyarı alınmaz.
- Eşik şiddetinde ise uyarı alınır ve impuls oluşur.
- Eşik şiddetinden büyükse çok sayıda impuls oluşur.
- Eğer eşik şiddetinin çok üstünde ise uyarı yine alınmaz.

NOT: Bir sinir hücresinin impuls iletim hızı değişmez ve sabittir. Sayısı ve şiddeti değişebilir.
Uyarının şiddeti, frekansı ve süresi artarsa impuls sayısı ve şiddeti de artar.

Bu yazı için kullandığım kaynaklar

1. Zafer Yayınları, ÖSS'ye hazırlık okula yardımcı BİYOLOJİ
Gözden geçirilmiş ve geliştirilmiş son baskı ANKARA
Müzeyyen DEMİR, İlkay ALBAYRAK, Pınar ALPTEKİN, Bade İNCE, A.Kerim GÜR


2. WILLIAM T. KEETON, JAMES L. GOULD, CAROL GRANT GOULD
Genel Biyoloji, Beşinci Baskı 2.cilt
Çeviri Editörleri
Prof.Dr. Ali DEMİRSOY, Prof.Dr. İsmail TÜRKAN, Prof. Dr. Ertunç GÜNDÜZ
Palme Yayıncılık ANKARA 2004